ΛΟΓΙΚΗ ΑΤΑΞΙΑ: Νομίζεις, λοιπόν, πως το Χρήμα είναι η ρίζα του Κακού;

Πιστεύετε, στ’ αλήθεια, ότι το χρήμα είναι η ρίζα όλων των κακών;

Ayn Rand -
Η Φιλόσοφος του Καπιταλισμού της Ελεύθερης Αγοράς
(Πρόσεξε την καρφίτσα).

Έχετε αναρωτηθεί ποτέ ποια είναι η ρίζα του χρήματος;

Το χρήμα αποτελεί ένα ανταλλακτικό εργαλείο, το οποίο για να υπάρχει θα πρέπει να υπάρχουν αγαθά που να παράγονται και άνθρωποι ικανοί να τα παράγουν. Το χρήμα είναι η υλική έκφραση της αρχής πως οι άνθρωποι που επιθυμούν να συναλλάσσονται μεταξύ τους, θα πρέπει να συναλλάσσονται με βάση τη δίκαιη ανταλλαγή αγαθών και ν’ ανταλλάσσουν αξία με αξία. Το χρήμα δεν είναι εργαλείο των ζητιάνων που επαιτούν τα αγαθά σας με τα δάκρυα, ούτε των αρπακτικών που τ’ αρπάζουν με τη βία.

Κι αυτό θεωρείτε κακό;

Το χρήμα που αποκτάτε ως ανταμοιβή για την προσπάθεια σας, είναι το μέσο που θα σας επιτρέψει ν’ αξιώσετε το προϊόν της προσπάθειας κάποιου άλλου. Δεν είναι οι ζητιάνοι και τ’ αρπακτικά που δίνουν αξία στο χρήμα. Κανένας ωκεανός δακρύων, ούτε όλα τα όπλα του κόσμου δεν μπορούν να μετατρέψουν αυτά τα χαρτιά που έχετε στο πορτοφόλι σας στο ψωμί που θα χρειαστείτε αύριο για την επιβίωση σας. Αυτά τα χαρτιά, που θα ‘πρεπε να είναι χρυσός, αποτελούν ένα συμβόλαιο τιμής το οποίο σας επιτρέπει ν’ αξιώνετε την ενέργεια των ανθρώπων που παράγουν. Το πορτοφόλι σας είναι μια κατάθεση ελπίδας, είναι η πεποίθηση ότι κάπου στον κόσμο γύρω σας υπάρχουν άνθρωποι που δεν παραβλέπουν αυτή την ηθική αρχή, η οποία συνιστά και τη ρίζα του χρήματος.

Κι αυτό το θεωρείτε κακό;

Έχετε αναζητήσει ποτέ τη ρίζα της παραγωγής; Ρίξτε μια ματιά σε μια ηλεκτρική γεννήτρια και τολμήστε να ισχυρισθείτε πως είναι προϊόν της μυϊκής δύναμης άξεστων αγρίων. Προσπαθήστε να φυτέψετε ένα σπόρο σταριού χωρίς τη γνώση που σας έχουν κληροδοτήσει οι άνθρωποι που ανακάλυψαν την καλλιέργεια του, προσπαθήστε να κερδίσετε το ψωμί σας χρησιμοποιώντας μόνο την κίνηση του σώματος σας – και θα καταλάβετε ότι ο νους του ανθρώπου είναι η ρίζα όλων των αγαθών που παράγονται κι όλου του πλούτου που έχει υπάρξει πάνω στη γη.

Ισχυρίζεστε όμως ότι το χρήμα το κερδίζει ο δυνατός σε βάρος του αδύναμου; Για ποια δύναμη μιλάτε; Προφανώς όχι για τη δύναμη των όπλων και των μυών. Ο πλούτος αποτελεί προϊόν της διανοητικής ικανότητας του ανθρώπου. Είναι λοιπόν αλήθεια ότι αυτός που επινοεί έναν κινητήρα, κερδίζει χρήματα σε βάρος αυτού που δεν τον επινοεί; Ότι ο έξυπνος κερδίζει χρήματα σε βάρος του ανόητου; Ο ικανός σε βάρος του ανίκανου κι ο φιλόδοξος σε βάρος του φυγόπονου; Το χρήμα κερδίζεται – προτού ακόμα γίνει αντικείμενο αρπαγής ή επαιτείας – με τη προσπάθεια του κάθε έντιμου ανθρώπου, του καθενός σύμφωνα με τις ικανότητες του. Και έντιμος άνθρωπος είναι αυτός που ξέρει ότι δεν μπορεί να καταναλώσει περισσότερα απ’ όσα παράγει.

Η συναλλαγή μέσω του χρήματος αποτελεί τη βάση του κώδικα αξιών των έντιμων κι αξιόπιστων ανθρώπων. Το χρήμα βασίζεται στο αξίωμα ότι κάθε άνθρωπος είναι κύριος του μυαλού του και των προσπαθειών του. Το χρήμα δεν επιτρέπει σε κανένα άλλο μέτρο να καθορίσει την αξία της προσπάθειας σας, παρά μόνο στην ηθελημένη απόφαση του ανθρώπου που θα επιλέξει να εμπορευθεί μαζί σας τη δική του προσπάθεια. Το χρήμα σας επιτρέπει να λάβετε ως αντάλλαγμα για τα αγαθά και το μόχθο σας αυτό που πραγματικά αξίζουν, σύμφωνα με την κρίση των ανθρώπων που θα τ’ αγοράσουν. Το χρήμα δεν επιτρέπει παρά μόνο μία, απόλυτα ξεκάθαρη και έντιμη συναλλαγή, τη συναλλαγή που στηρίζεται στο αμοιβαίο όφελος κι ορίζεται από την αβίαστη κρίση των πλευρών που συναλλάσσονται. Το χρήμα προϋποθέτει την παραδοχή ότι ο άνθρωπος εργάζεται για το προσωπικό του όφελος κι όχι για να ζημιωθεί, ότι εργάζεται για το κέρδος κι όχι για την απώλεια, ότι ο εργαζόμενος άνθρωπος δεν είναι κτήνος ή υποζύγιο που γεννήθηκε για να κουβαλάει το βάρος της δικής σας μιζέριας, ότι ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στους ανθρώπους δεν είναι η ανταλλαγή πόνου αλλά η ανταλλαγή αγαθών. Το χρήμα απαιτεί από σας να πουλάτε – όχι την αδυναμία σας στην ηλιθιότητα των άλλων, αλλά το ταλέντο σας στη λογική τους ‘ απαιτεί από σας ν’ αγοράζετε – όχι ό,τι πιο ελεεινό σας προσφέρουν, αλλά το καλύτερο που μπορείτε να εξασφαλίσετε. Κι όταν οι άνθρωποι ζουν με βάση την εμπορική συναλλαγή – και με ρυθμιστή όχι τον εξαναγκασμό αλλά τη λογική – , τότε είναι σίγουρο ότι κερδίζει το καλύτερο προϊόν, η καλύτερη επίδοση, ο άνθρωπος που διαθέτει την καλύτερη κρίση και τις πιο αναπτυγμένες ικανότητες, με αποτέλεσμα ο βαθμός της παραγωγικότητας του ανθρώπου να συνιστά και το μέτρο της ανταμοιβής του. Αυτός είναι ο κώδικας της ύπαρξης που εργαλείο και σύμβολο της είναι το Χρήμα.

Κι αυτό το θεωρείτε κακό;

Όμως το χρήμα δεν είναι παρά ένα εργαλείο. Μπορεί να σας πάει όπου θέλετε, αλλά δεν μπορεί να σας αντικαταστήσει στη θέση του οδηγού. Μπορεί να σας προσφέρει τα μέσα για να ικανοποιήσετε τις επιθυμίες σας, αλλά δεν μπορεί να σας παρέχει επιθυμίες. Το χρήμα είναι η κατάρα των ανθρώπων που προσπαθούν να ανατρέψουν το νόμο της αιτιότητας – των ανθρώπων που θέλουν ν’ αντικαταστήσουν το νου με τα προϊόντα που παράγει ο νους.

Το φιλοσοφικό έργο της Ayn Rand
παίρνει θέση στην κόντρα Αριστοτέλη
και Καντ σχετικά με το νόημα της
Ευτυχίας και τη Ρίζα της Ηθικής,
υποστηρίζοντας την Αριστοτελική
θεώρηση.

Το χρήμα δεν μπορεί ν’ αγοράσει ευτυχία για εκείνον που δεν ξέρει τι ζητάει από τη ζωή: δεν θα του παρέχει κώδικα αξιών αν ο ίδιος δεν θελήσει να δημιουργήσει αξίες, δεν θα του προσφέρει σκοπό αν ο ίδιος δεν θελήσει να δώσει σκοπό στη ζωή του. Το χρήμα δεν μπορεί ν’ αγοράσει εξυπνάδα για χάρη του ανόητου, δεν μπορεί ν’ αγοράσει θαυμασμό για χάρη του δειλού ούτε σεβασμό για χάρη του ανίκανου. Αυτός που αντικαθιστά την ορθή κρίση με χρήμα, προσπαθώντας να εξαγοράσει το μυαλό των ικανών ανθρώπων για να το θέσει στην υπηρεσία του, καταλήγει να γίνει θύμα των κατωτέρων του. Οι ευφυείς άνθρωποι τον εγκαταλείπουν, ενώ οι απατεώνες κι οι λωποδύτες μαζεύονται γύρω του σπρωγμένοι από ένα νόμο που ο ίδιος δεν συνειδητοποιεί: ότι κανείς δεν μπορεί να κρυφτεί πίσω απ’ το χρήμα του.

Γι’ αυτό το λόγο θεωρείτε το χρήμα ρίζα του κακού;

Ο μόνος άνθρωπος που αξίζει να κληρονομήσει πλούτο είναι ο άνθρωπος που δεν έχει ανάγκη τον κληρονομημένο πλούτο – ο άνθρωπος που θα έκανε περιουσία απ’ όπου κι αν ξεκινούσε. Όταν ένας κληρονόμος είναι αντάξιος των χρημάτων του, τότε το χρήμα τον υπηρετεί ‘ διαφορετικά, τον καταστρέφει. Και τότε εσείς κοιτάζετε γύρω σας και ωρύεστε ότι το χρήμα τον διέφθειρε. Είναι όντως έτσι; Μήπως αυτός διέφθειρε το χρήμα; Ποτέ μη ζηλέψετε έναν ανάξιο κληρονόμο ‘ ο πλούτος του δεν πρόκειται να φτάσει σ’ εσάς, δεν πρόκειται να σας προσφέρει τίποτα. Μη σκεφτείτε ότι ο πλούτος αυτός θα μπορούσε να μοιραστεί στους ανθρώπους. Το χρήμα αυτό είναι παράσιτο ‘ κι όσα παράσιτα κι αν μοιράσεις στον κόσμο, δεν μπορείς να φέρεις πίσω τη νεκρή αρετή του χρήματος που κληρονόμησε κάποτε ένας ανάξιος άνθρωπος. Το χρήμα είναι μια ζωντανή δύναμη που χωρίς τη ρίζα του πεθαίνει. Το χρήμα δεν θα υπηρετήσει το μυαλό που δεν μπορεί να φανεί αντάξιο του.

Γι’ αυτό το λόγο θεωρείτε το χρήμα ρίζα του κακού;

Το χρήμα είναι το μέσο για τη διαβίωση σας. Η ετυμηγορία σας γι’ αυτό που σας εξασφαλίζει τα προς το ζην ταυτίζεται με την ετυμηγορία σας για τη ζωή. Αν η ρίζα είναι σάπια, τότε έχετε καταδικάσει την ίδια σας την ύπαρξη. Πώς κερδίσατε τα χρήματα σας; Με απάτη; Εκμεταλλευόμενοι τα βίτσια και την ηλιθιότητα των άλλων; Ικανοποιώντας τις ανάγκες των ανόητων με την ελπίδα ότι θα λάβετε περισσότερα απ’ όσα αξίζουν οι ικανότητες σας; Με εκπτώσεις στις αρχές σας; Κάνοντας δουλειές που απεχθάνεστε γι’ ανθρώπους που περιφρονείτε; Αν ναι, τότε το χρήμα που κερδίσατε δεν σας προσφέρει ούτε μια στιγμή, ούτε μια στάλα πραγματικής χαράς. Κι όλα τα πράγματα που θ’ αγοράζετε, δεν θα είναι τιμή αλλά όνειδος για σας. Δεν θα είναι κατόρθωμα αλλά ενθύμιο ντροπής.

Και τότε θ’ αρχίσετε να ουρλιάζετε ότι το χρήμα είναι κακό.

Κακό επειδή δεν μπορεί ν’ αντικαταστήσει το χαμένο αυτοσεβασμό σας;

Κακό επειδή δεν σας αφήνει ν’ απολαύσετε την εξαχρείωση σας;

Μήπως αυτή είναι η ρίζα του μίσους σας για το χρήμα;

Το χρήμα θα μείνει για πάντα ένα αποτέλεσμα και δεν πρόκειται να υποκαταστήσει τον άνθρωπο ως αιτία. Το χρήμα είναι προϊόν της αρετής, αλλά δεν μπορεί να προσφέρει αρετή ούτε ν’ αντισταθμίσει τη φαυλότητα. Το χρήμα δεν θα σας δώσει αυτό που δεν έχετε κερδίσει, ούτε στο πνεύμα ούτε στην ύλη. Μήπως αυτή είναι η ρίζα του μίσους σας για το χρήμα;

Ή μήπως εννοείτε πως η αγάπη για το χρήμα είναι η ρίζα όλων των κακών; Όταν αγαπάς κάτι, σημαίνει ότι γνωρίζεις κι αγαπάς τη βαθύτερη φύση του. Όταν αγαπάς τα χρήματα, σημαίνει ότι γνωρίζεις κι αγαπάς το γεγονός ότι το χρήμα είναι η απτή έκφραση της καλύτερης δύναμης που έχεις μέσα σου, ότι είναι το κλειδί που θα σου επιτρέψει ν’ ανταλλάξεις την προσπάθεια σου με την καλύτερη προσπάθεια των άλλων. Ο άνθρωπος που μπορεί να πουλήσει την ψυχή του για μια δεκάρα, αυτός είναι που θα διακηρύξει με όλο του το σθένος το μίσος του για το χρήμα – και δεν μπορεί να κάνει αλλιώς. Οι εραστές του χρήματος είναι πάντα πρόθυμοι να εργαστούν για το χρήμα. Ξέρουν πως είναι ικανοί να το αξιώνουν.

Επιτρέψτε μου να σας δώσω ένα στοιχείο που βοηθά στην αποκωδικοποίηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς: αυτός που καταριέται το χρήμα, το έχει αποκτήσει άτιμα ‘ αυτός που το σέβεται, το έχει κερδίσει.

Τρέξτε μακριά όποτε ακούτε κάποιον να σας λέει ότι το χρήμα είναι κακό. Η δήλωση αυτή σας χτυπάει καμπανάκι για το αρπακτικό που πλησιάζει. Όσο οι άνθρωποι ζουν πάνω στη γη και χρειάζονται κάποιο μέσο για τις συναλλαγές τους – το μόνο υποκατάστατο που έχουν στη διάθεση τους αν εγκαταλείψουν το χρήμα είναι η κάννη του όπλου.